098. Katecheza „Małżeństwo w integralnym dziedzictwie Przymierza”

2. Kiedy autor Listu do Efezjan w wierszu 31 powołuje się na słowa ustanowienia małżeństwa z Księgi Rodzaju (2, 24): „Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem”, a zaraz potem stwierdza: „tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła” (Ef 5, 32) – zdaje się wskazywać nie tylko na tożsamość tajemnicy ukrytej odwiecznie w Bogu, ale także na tę ciągłość urzeczywistniania się jej, jaka zachodzi pomiędzy sakramentem najpierwotniejszym związanym z nadprzyrodzonym obdarowaniem człowieka w samym stworzeniu, a tym ponownym obdarowaniem, kiedy „Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić” (Ef 5, 25-26) – obdarowaniem, które można w całości określić jako „sakrament odkupienia”. W owym odkupieńczym wydaniu samego siebie „za” Kościół zawiera się równocześnie, wedle myśli Pawłowej, oddanie się Chrystusa Kościołowi na podobieństwo stosunku oblubieńczego, który łączy męża i żonę w małżeństwo. W ten sposób sakrament odkupienia przyobleka się poniekąd w figurę i kształt najpierwotniejszy sakramentu. Małżeństwu pierwszego męża i pierwszej żony jako znakowi nadprzyrodzonego obdarowania człowieka w sakramencie stworzenia, odpowiada małżeństwo – lub przynajmniej analogia małżeństwa – Chrystusa i Kościoła jako podstawowy „wielki” znak nadprzyrodzonego obdarowania człowieka w sakramencie odkupienia – obdarowania, w którym odnawia się w sposób definitywny Przymierze łaski wybrania, naruszone na „początku” przez grzech.

3. Obraz z Listu do Efezjan (5, 21-33) zdaje się mówić przede wszystkim o sakramencie odkupienia jako o definitywnym urzeczywistnieniu tajemnicy ukrytej odwiecznie w Bogu. To właśnie w tym mysterium magnum urzeczywistnia się ostatecznie wszystko to, o czym mówi tenże sam List do Efezjan w pierwszym rozdziale. Mówi bowiem – jak pamiętamy – nie tylko: „w Nim [tzn. w Chrystusie] (...) wybrał nas [Bóg] przed założeniem świata, abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem” (Ef 1, 4), ale mówi także: „w Nim [tj. w Chrystusie] mamy odkupienie przez Jego krew – odpuszczenie występków, według bogactwa Jego łaski. Szczodrze ją na nas wylał” (Ef 1, 7-8). Owo nowe nadprzyrodzone obdarowanie człowieka w sakramencie odkupienia jest też nowym urzeczywistnieniem tajemnicy odwiecznie ukrytej w Bogu – nowym w stosunku do sakramentu stworzenia. W tym momencie jest ono poniekąd „nowym stworzeniem”. Od sakramentu stworzenia różni się wszakże tym, że związane ze stworzeniem człowieka pierwotne obdarowanie nadprzyrodzone konstytuowało tego człowieka „od początku” przez łaskę w stanie pierwotnej niewinności i sprawiedliwości – natomiast nowe obdarowanie w sakramencie odkupienia przynosi mu przede wszystkim „odpuszczenie grzechów”. Jednakże również na tej drodze może „zaobfitować łaska”, jak gdzie indziej wyraża się św. Paweł: „Gdzie jednak wzmógł się grzech, tam jeszcze obficiej rozlała się łaska” (Rz 5, 20).

4. Sakrament odkupienia – owoc miłości odkupieńczej Chrystusa – staje się na podstawie Jego oblubieńczej miłości do Kościoła trwałym wymiarem życia tegoż Kościoła, wymiarem podstawowym i życiodajnym. Jest to mysterium magnum Chrystusa i Kościoła: odwieczna tajemnica urzeczywistniona przez Chrystusa, który „wydał siebie samego za Kościół” (Ef 5, 25) – i stale się urzeczywistniająca w Kościele, dlatego, że „Chrystus umiłował Kościół” (tamże), wiążąc się z nim miłością nierozerwalną – taką, jaką łączą się małżonkowie – mąż z żoną w małżeństwie. W ten sposób Kościół żyje z sakramentu odkupienia i – od swej strony – dopełnia ten sakrament, podobnie jak mocą miłości oblubieńczej żona dopełnia swego małżonka, co w jakiś sposób zostało już uwydatnione „na początku”, kiedy w pierwszej kobiecie pierwszy mężczyzna znalazł „pomoc sobie podobną” (por. Rdz 2, 20). A jakkolwiek analogia z Listu do Efezjan tego nie dopowiada, możemy dodać, że Kościół zespolony z Chrystusem, podobnie jak żona ze swym małżonkiem, czerpie też z sakramentu odkupienia całą swoją duchową płodność i swoje duchowe macierzyństwo. Świadczą o tym w jakiś sposób słowa św. Piotra: „Jesteście bowiem ponownie do życia powołani nie z ginącego nasienia, ale z niezniszczalnego, dzięki słowu Boga, które jest żywe i trwa” (1 P 1, 23). W ten sposób tajemnica ukryta odwiecznie w Bogu, która na „początku”, w sakramencie stworzenia, stała się rzeczywistością widzialną poprzez jedność pierwszego mężczyzny i kobiety skierowaną ku małżeństwu – staje się w sakramencie odkupienia rzeczywistością widzialną w nierozerwalnym zjednoczeniu Chrystusa i Kościoła, które autor Listu do Efezjan przedstawia jako oblubieńcze zjednoczenie małżonków: męża i żony.

5. Sacramentum magnum (w tekście greckim: to mystérion toúto mega estín) z Listu do Efezjan mówi o nowym i zarazem definitywnym – z punktu widzenia ziemskiej historii zbawienia – urzeczywistnieniu tajemnicy ukrytej odwiecznie w Bogu. Mówi także o jej „uwidzialnianiu”: o widzialności Niewidzialnego. Widzialność ta nie sprawia, że tajemnica przestaje być tajemnicą. Odnosiło się to do małżeństwa ustanowionego na „początku” w stanie niewinności pierwotnej, w kontekście sakramentu stworzenia. Odnosi się to również do zjednoczenia Chrystusa z Kościołem jako „tajemnicy wielkiej” sakramentu odkupienia. Widzialność Niewidzialnego nie oznacza – jeśli tak można się wyrazić – całkowitej przejrzystości tajemnicy. Pozostaje ona jako przedmiot wiary osłonięta także i tym, w czym właśnie się wyraża i urzeczywistnia. Widzialność Niewidzialnego należy więc do porządku znaku – a „znak” tylko wskazuje na rzeczywistość tajemnicy, lecz jej nie „odsłania”. Tak jak znakiem odwiecznej tajemnicy był „pierwszy Adam” – człowiek: mężczyzna i kobieta, stworzony w stanie pierwotnej niewinności i powołany w tym stanie do jedności małżeńskiej (w tym znaczeniu mówimy o sakramencie stworzenia) – tak też ostatecznym znakiem tej samej odwiecznej tajemnicy jest „drugi Adam”: Chrystus – poprzez sakrament odkupienia zjednoczony z Kościołem węzłem nierozerwalnym na podobieństwo nierozerwalnego przymierza małżonków. Tak więc – skoro mówimy o urzeczywistnianiu się odwiecznej tajemnicy, mówimy zarazem o tym, że staje się ona widzialna widzialnością znaku. I dlatego też mówimy o sakramentalności – poniekąd w odniesieniu do całego dzieła stworzenia i odkupienia, a tym bardziej w odniesieniu do małżeństwa ustanowionego w kontekście sakramentu stworzenia, jak też w odniesieniu do Kościoła jako Oblubienicy Chrystusa, obdarowanej w małżeńskim jakby z Nim przymierzu całym dziedzictwem sakramentu odkupienia.